Hipofiz veya adrenal bez hastalığına bağlı yetersiz kortizol üretimi için hidrokortizon replasman tedavisi

Yeterli hormon replasman tedavisinin önemi nedir?

Kortizol, adrenal kortekste üretilen ve öncelikle stresli durumlara uyum sağlamak için kullanılan hayati bir hormondur. Ancak, birçok farklı metabolik sürecin (örneğin karaciğerde yeni şeker oluşumu, protein metabolizması) ve ayrıca bağışıklık tepkisinin kontrolünde de rol oynar. Böbrek üstü bezinde kortizol salgılanması, hipofiz bezinde üretilen ACTH hormonunun kontrolü altındadır. Böbrek üstü bezlerinin kendi hastalığı veya hipofiz bezinin bir hastalığı nedeniyle vücudun kendi kortizol üretimi başarısız olursa (böylece böbrek üstü bezleri artık ACTH tarafından uyarılmaz), bu hayati işlevleri yerine getirmek için genellikle ömür boyu hormon replasman tedavisi gereklidir.
Hormon replasmanı için hangi preparatlar kullanılır? Replasman tedavisi için genellikle vücudun kendi kortizolüne karşılık gelen hidrokortizon kullanılır. Kortizol benzeri ilaçlar için halk arasında kullanılan “kortizon” terimi aslında yanlış ve yanıltıcıdır, çünkü “kortizon” kortizolün inaktif bir formudur. Glukokortikoidler (örn. prednizolon, deksametazon) olarak bilinen sentetik olarak üretilen kortizol benzeri ilaçlar çok daha güçlü ve uzun süreli bir etkiye sahiptir ve bu nedenle çoğunlukla farmakoterapide, örneğin romatizmada bağışıklık sistemini baskılamak için kullanılır. Ancak sizin durumunuzda farmakoterapi yerine hormon replasman tedavisi uygulanmaktadır.

Hidrokortizon dozu ne kadar yüksek olmalıdır? 

Bireysel ihtiyaçlara göre uyarlanmış bir hormon replasman tedavisi gereklidir. Prensip olarak, idame tedavisi için yeterli olan en düşük doz seçilmelidir. Çoğu hasta hormon replasmanı için günde 15-25 mg hidrokortizon (HC) alır. Hipofiz hastalarında zaman zaman ACTH ve dolayısıyla kortizol salınımı devam ettiğinden, hipofiz yetmezliği (sekonder adrenal yetmezlik) olan hastalarda günlük HC dozu genellikle primer adrenal yetmezliği olan hastalardan 5-10 mg daha düşüktür. Bununla birlikte, gereksinim vakadan vakaya büyük ölçüde değişebilir. Daha yeni yaklaşımlar vücut ağırlığına göre HC ikamesine dayanmaktadır (10 mg HC/m2 vücut yüzey alanı). Doğru dozu belirlemek için hastanın durumu laboratuvar değerlerinden daha önemlidir.

Hidrokortizon için alım programı nedir? 

Amaç, sağlıklı insanlarda normal kortizol salınımını taklit etmektir. Hidrokortizonun etki süresi 5-8 saat olduğundan, günlük doz genellikle 2 veya 3 doza bölünür, bu nedenle günün ilk dozu günlük dozun yaklaşık %50'sini oluşturmalıdır. Bu ilk doz sabah mümkün olduğunca erken alınmalıdır (ideal olarak Sabah 5-6) ve geri kalanı - kullanılan programa bağlı olarak - öğle yemeğinde veya öğleden sonra erken veya geç saatlerde alınmalıdır. Hidrokortizonun düzenli olarak akşam 6'dan sonra alınması uykuya dalma güçlüğüne ve metabolizmada değişikliklere yol açabileceğinden sakıncalıdır (adrenogenital sendromu [AGS] olan hastalar ve adrenal yetmezliği ve eş zamanlı tip 1 diabetes mellitus olan hastalar istisnadır). Tabletler aç karnına veya yemek sırasında ya da yemekten hemen sonra alınabilir. Almanya'da 2012'den beri mevcut olan Plenadren™, modifiye salımlı hidrokortizondur, böylece etki süresi uzar ve genellikle günde sadece bir doz gereklidir.

Stresli durumlarda dozu nasıl artırabilirim? 

Sağlıklı vücut, örneğin bir enfeksiyon, yaralanma veya benzeri bir nedenle kendini tehdit altında hissederse, vücut bu stresli durumla daha iyi başa çıkabilmek için ek kortizol üretir. Bu, örneğin bağışıklık sistemini harekete geçirir ve vücuda daha fazla enerji (glikoz) sağlar. Adrenal yetmezliği olan hastalarda adrenal bezler bunu artık yapamadığından, hasta bunu vücudu için yapmak zorundadır. Bu nedenle özellikle stresli durumlarda hidrokortizon dozunu (2-5 kat) bağımsız olarak artırmak gerekir: 

• Düşük stres (örn. özellikle yorucu [alışılmamış] spor > 45 dakika, uzun dağ yürüyüşü, hafif ateş, uzun yolculuk > 6 saat, lokal anestezi altında küçük cerrahi işlemler): 1,5 ila 2 kat artış
• Orta derecede stres (örn. yüksek ateş, büyük yaralanmalar, ciddi enfeksiyonlar): 3-4 kat artış 
• Maksimum stres (örneğin genel anestezi altında büyük ameliyatlar, doğum, ciddi trafik kazası): kademeli örnek şema: 1. gün: Damar yoluyla bolus olarak 100 mg hidrokortizon, ardından infüzyon olarak 100-200 mg/24 saat 2. gün: 75-100 mg/24 saat infüzyon şeklinde, 3. gün: 3 x 25 mg ağızdan, hastalığın şiddetine ve hastanın durumuna göre dozu azaltın. Kusma, bulantı, ishal: Tabletler hemen tekrar kusulursa, ikame damar veya kas yoluyla yapılmalıdır. Bu amaç için uygun ampuller, örneğin 100 mg hidrokortizon, mevcuttur. Ancak örneğin bir yakını tarafından uygulanması enjeksiyon tekniğinin bilinmesini gerektirir. Bu nedenle alternatif olarak - sadece bulantı ve kusma için öneriyoruz, ishal için değil! - prednizolon fitilinin (örn. Rectodelt® 100 mg) uygulanmasını öneriyoruz. Böyle bir durumda derhal tıbbi yardım alınmalıdır. 
• Psikolojik stres: Hassasiyete ve bu stresin ne kadar sıkıntılı algılandığına bağlı olarak, dozda bir artış gerekli olabilir. Bu durum genellikle stresli olarak algılanmayan günlük streslerde (veya neşe gibi “pozitif streslerde”) söz konusu değildir; ancak stresli olarak algılanan durumlarda ve istisnai durumlarda (örneğin sınavlar, yas) 5-10 mg ek alım endike olabilir.

Diğer ilaçlarla herhangi bir etkileşim var mıdır? 

Bazı ilaçların aynı anda alınması hidrokortizonun etkisini azaltabilir veya artırabilir. Bu durum tedavi eden endokrinolog tarafından dikkate alınmalıdır. Örneğin barbitüratlar, sarı kantaron ekstreleri, fenitoin ve karbamazepin (antiepileptik ilaçlar), rifampisin (TB tedavisi için terapötik ajan), lizodren (adrenal karsinom için terapötik ajan) nedeniyle hidrokortizon etkisinin azalması. Hidrokortizon etkisinin aşağıdakiler nedeniyle artması: örneğin flukonazol, vorikonazol, klaritromisin, aprepitant, verapamil, simetidin, HIV proteaz inhibitörleri, östrojen içeren ilaçlar. Hidrokortizon almak ayrıca kan şekerini düşüren ilaçların (antidiyabetikler) ve antikoagülanların (kumarin türevleri) etkisini zayıflatabilir. Reçetesiz satılan bazı ilaçlar veya bitkisel maddeler de hidrokortizon ile etkileşime girebilir. 

Neden bir acil durum kartına ve acil durum ilacına ihtiyacım var? 

Adrenal yetmezliği olan hastalar, hastalık ve tedavinin yanı sıra kas içine verilecek prednizolon fitilleri veya hidrokortizon enjeksiyonları içeren acil durum ilacının ayrıntılarını içeren bir acil durum kartına (ağ üzerinden temin edilebilir) ihtiyaç duyarlar. Bu ilaçlar, örneğin kusma durumunda tabletler artık alınamasa bile kortizolün uygulanmasına izin verir. Bu gibi durumlarda (tekrarlayan kusma, ishal vb.), lütfen derhal damar yoluyla hidrokortizon tedavisinin uygulanabileceği bir hastaneye gidin. Ayrıca her hastada bir “Avrupa Acil Durum Kartı” bulunmalıdır. Bu kart Almanca ve İngilizce olmak üzere iki dilde hazırlanmıştır ve özellikle yurtdışı seyahatlerinde şiddetle tavsiye edilir. Lütfen endokrinoloğunuzdan bir tane isteyin. 
Acil durum kartları, acil doktorunun veya acil sağlık personelinin adrenal yetmezlik yaşadığınızı ve ek hidrokortizona ihtiyaç duyduğunuzu anlaması için önemlidir.

Addison krizi nedir? 

Adrenal kriz olarak da bilinen Addison krizi, yaşamı tehdit eden bir durumdur. Adrenal yetmezliği olan hastalarda, vücudun stresli bir durumla başa çıkmak için çok az kortizole sahip olması durumunda ortaya çıkabilir. Bu da dolaşımın çökmesine ve hatta ölüme yol açabilir. Addison krizi/adrenal krizin en iyi tanımı Prof. Allolio tarafından yapılmıştır ve aşağıdaki iki noktayı içermelidir: 1: Düşük kan basıncı (sistolik kan basıncı < 100 mmHg), bulantı veya kusma, şiddetli yorgunluk, ateş, şiddetli uyku hali (somnolans), kanda sodyum azalması (≤ 132 mmol/l) veya kanda potasyum artışı, hipoglisemi Sayfa 37 2. Aşağıdaki belirti/semptomlardan en az ikisiyle birlikte genel durumun ciddi şekilde bozulması: Hidrokortizonun (veya başka bir glukokortikoidin, örneğin prednizolonun) kas, damar veya deri altına uygulanması ve ardından hastada belirgin iyileşme Addisonian/adrenal krizin şiddeti aşağıdaki gibi tanımlanır: 1. Derece: ayakta tedavi 2. Derece: normal bir serviste yatış 3. Derece: yoğun bakım ünitesi Yoğun bakım ünitesi 4. Derece Adrenal kriz nedeniyle ölüm.